بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 117

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

آبِ آب(آبکی، بی‌مایه، بیرنگ)
پیش کردن در-بستن در

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

حرز جواد-دعایی منسوب به جواد امام محمد تقی
ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال
ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

 

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن
پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

 

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)
بار و بنه-وسایل سفر

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن
زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری
خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

چته ؟-تو را چه می شود ؟

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

چرچری کردن-خوردن و عیش کردن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند

دق مرگ-دق کش

 

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز
چراغان-جشن و سرور پر چراغ

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

 

پرداختی-مبلغ داده شده

خط افتادن-خراش افتادن

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

 
آب شیراز-شراب
جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است
دست دادن-پیش آمدن
تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

درشت-حرف زشت-دشنام

خرج تراشی-هزینه درست کردن

 
پشتی-بالش-حمایت
جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن
خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

 

توان هماوردی با کسی را داشتن

چُل کلید-جام درویشان
به خود گرفتن-به خود پنداشتن-مربوط به خود دانستن

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

خوش بنیه-سالم و قوی

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

جای پا-اثر-نشانه-رد

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

خیسیده-چیزی که آب در آن نفوذ کرده است

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

آبِ خشک(آب بسته)

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

بر پا-سرپا-استوار-بلند شوید !
خواری و زاری-پریشان حالی
تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

 

بَر و بیابان-دشت و صحرا

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

 

جیز-اسم صوت در زبان کودکان به معنی سوختن

به درد بخور-مفید-چیز یا کسی که سودمند باشد

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

 

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

 

باخت-آنچه باخته باشند-زیان

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

جا-رختخواب-بستر

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

تنوره-دودکش-آتشخانه ی سماور و مانند آن

 

خوشگلک-با خوشگلی اندک

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

 
آدم بی‌خود-بی‌شخصیت و بی‌معنی

چپ-لوچ-مخالف حکومت

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن
چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

توان انجام کاری را داشتن

زبان پس قفا-نوعی گل است

 

 

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

حاجی فیروز سال نو را مژده می دهد-مردی که در روزهای آخر سال خود را سیاه کرده و با رقص و آواز مردم را به خنده و شادی واداشته و آمدن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

 

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)
چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک
از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

رو به رو شدن-برخورد کردن-ملاقات کردن-مواجهه شدن

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده
ترش کردن-عصبانی شدن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

 

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

 

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

جان جانی-صمیمی-یکدل

ذوق زده-بسیار خوش حال
چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

 
تخت و تبارک-با آسودگی خیال

 

توی گوش کسی گذاشتن-به کسی سیلی زدن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

اُق زدن-بالا آوردن

درد دل-غم و اندوه درونی

چله نشینی-خانه نشینی

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

اوستا چسک-فضول و مزاحم-سرخر

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری
جفت کردن کفش های کسی-بیرون کردن کسی از جایی

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

دختر خوانده-نادختری-دختری که به فرزندی پذیرفته شده است

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر
آبکی-بی‌ارزش-از روی بی‌علاقگی

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

حرف شنو-سر به را-مطیع

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

 

اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

اسب چوبین-تابوت
روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن
دست کم-حداقل
پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر
چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد
اجابت کردن معده(قضای حاجت)

 

دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

امن و امان(بدون بیم و هراس)

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی

بار و بنه-وسایل سفر

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

ابرو فراخی(خوشدلی، گشاده‌رویی)
آلکلی-معتاد به الکل

اجابت کردن معده-قضای حاجت

چای دان-جای نگهداشتن چای خشک
خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند
ترش ابرو-عبوس

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

بی اُرس و پرس-بی مقدمه

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

چلو چو انداز-شایعه پخش کن
چاقالو-چاق-فربه

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

چِل-خل و دیوانه

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن
دل قرصی-اطمینان

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

 

دهن بسته-حیوان

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

 

 

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

ارزانی-بخشیدن-دادن

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

اوقات‌تلخی-ترش‌رویی-عصبانیت

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

خیط کردن-نگا. خیت کردن

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

پاچین-دامن زنانه

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن
 

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)
آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال

روده گشاد کردن-سکسکه کردن
 

 

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند
 

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

 

اهل آن کار (کار بد)

خواب و خوراک-خورد و خواب

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

این هلو این هم گلو(مثل آب خوردن، انجام این کار بسیار آسان است)

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

رده-حرف زشت یا نامربوط

زیر سری-بالش-متکا

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

 

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن
 

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

بازرس-مامور بررسی و کنترل
دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

پالان گذاشتن بر کسی-کسی را خر کردن-فریب دادن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

 

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن
اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

 

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

د ِ-حرفی برای بیان مداومت
دار-داربست قالی-چوبه ی اعدام

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

چانه-گلوله ی خمیر نان

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن
زود رنج-نازک دل-حساس
چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

 

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

 

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

جَستن چشم-پریدن پلک چشم
 

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن
پا به زا-حیوان یا انسانی که هنگام زایمانش نزدیک است
زیر سر داشتن-آماده شدن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

از جگر گذشتن-نامردی کردن

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

 

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

چاشته بندی-ته بندی

بنده منزل-خانه ی من

چاق کردن دنده-به دنده گذاشتن اتوموبیل

تا-لنگه-همتا

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

دراز کش-افتاده-خوابیده

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

 

 

 

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

زهره کردن-بسیار ترساندن
چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

 
دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

خودرو-آن چه بی اسب رود

از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)
بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن
چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

چله ی زمستان-سرمای سخت

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

پول خرد-پول سکه ای

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت