منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 109

 

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

 

 

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن
باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

چنار عباس علی-متلک بد

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)
چار میخ-اذیت و آزار سخت
خیط شدن-نگا. خیت شدن
به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

درمانگاه-جای درمان بیمار

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن

دل واپس-نگران-چشم به راه-مضطرب

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

بازرسی-بررسی و کنترل

در ثانی-ثانیا-دوم

 

آلکلی-معتاد به الکل

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

 

 

تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

زناشویی-ازدواج-همسر اختیار کردن

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن
رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

از دست برآمدن-ممکن و شدنی بودن-از عهده بر آمدن

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

تره بار-میوه ها و سبزی ها

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

 

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی
بید خورده-کهنه و فرسوده

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

 

جاری-زن برادر شوهر

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

خاله وارَس-آدم فضول

دولابچه-کمد کوچک

خرده کاری-کار جزیی

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

روغن زرد-روغن حیوانی

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند
دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

 

پُف-فوت-ورم-آماس

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

جفتک-لگد حیوان که با هر دو پا بزند-کنایه از خودداری از انجام کاری

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

جگر-عزیز-عزیز دلم

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

خسارت دیدن-زیان دیدن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی
پیش کنار-بیضه-خایه

عینک ذره بینی بسیار قوی

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

بلا نسبت-دور از جانب شما

دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن

به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

خانم بازی-معاشرت با زنان هرزه

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

جوش خوردن زخم-به هم آمدن سر زخم و پوست نو آوردن

زهر چشم-نگاه خشم آلود

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

 

 

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

 

خیابان گز کردن-ول گشتن

اطفال باغ(گل‌های تازه)

آمده(شوخی و لطیفه)

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن
خاطر داشتن-به یاد داشتن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

حشری-شهوت ران-پر شهوت

 

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

دخالت کردن-در آمدن در کاری

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

 

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن
آتشِ بسته(طلا)

از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

 

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

زیر چاقی-مهارت
حظ کردن-لذت بردن

دوا دادن-دوا خوراندن-مسموم کردن-مشروب خوراندن

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

 

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

 

 

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی
چشم کردن-چشم زدن

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد
چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

 

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن
جی جی-خار پشت-جوجه تیغی
جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

چهار دستی-فراوانی
دهن دره-خمیازه

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

بالینی-کلینیکی

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب
بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)
خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

دُم ِ هم کردن-مطابق یکدیگر کردن-دو کناره ی چیزی را بر هم نهادن
خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

روی خود کشیدن-رو کشیدن

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

 

زبان نفهم-کودن-بی شعور

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

پشت دست را داغ کردن-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

خال مَخال-خال خال

 

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

برادر تنی-برادر حقیقی

خودفروش-فاحشه-خائن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی
تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

زحمت کش-کارگر-پیشه ور

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

تا-توانایی

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

خواربار-ارزاق-خوراک

دزدیده-دزدکی

از ران خود کباب خوردن-با سختی چیزی به‌ دست آوردن

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش
با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

دخترینه-دختر-مونث

 

تا گلو زیر بار قرض بودن-قرض بسیار داشتن

چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن
ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

دست دادن-پیش آمدن

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

جا دار-وسیع-فراخ

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

خانه به دوش-بی خانمان-آواره

در زدن-کوبیدن در خانه

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ
زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده
خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

ای داد بیداد-کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی
به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

 

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

جا افتادن-سر جای خود آمدن

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده
خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن
چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)
خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

اتصالی کردن-در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن
دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی
آمدن (چیزی) به کسی(تناسب داشتن (چیزی) به کسی)

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

 

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

دیر چسب-دیر آشنا

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن

جیک و بیک کسی را دانستن-دانستن همه ی اسرار کسی

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

به حساب-مثلا-یعنی

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن
دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان
 

چش-چشم
دو زاری-سکه ی دو ریالی

آبجی خاک‌انداز(زن فضول و خبرچین)

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن
آهن کهنه به حلوا دادن(معامله‌ی پرسود کردن)

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

 

 
بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت
خانه خراب-بدبخت شده-بی چیز شده-زیان دیده

آل آروادی(زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار)

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده
بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن
باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

 
پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

 
دوبله-دو برابر-دوبلاژ

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

پِشک-نرمی و پرده های بینی

آخرین تحویل(قیامت)

زُق زُق کردن-احساس درد و تیر کشیدن
تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن