بهترین مجموعه اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 39

 
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

الم‌شنگه-هیاهو-آشوب-جنجال-داد و قال

 

 

آفتاب به ملاج کسی خوردن-دیوانه شدن-خل شدن
ترشی انداختن-ترشی درست کردن-بی استفاده گذاشتن و به کسی ندادن چیزی

 

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن
 

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

 

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

خرده قرض-بدهی اندک

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن
از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن
دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

 

 

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

 

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن
دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

بی ریخت کردن-کتک زدن

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن
ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

 
خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

خواستگاری-رفتن به دیدن دختر یا زنی برای برگزیدن و همسری پسر یا مردی
دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

 
دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

بی فکر-لاابالی-بی قید
حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن
پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن
دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن
آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

پیش رس-زود رس
آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

 

دله کردن-کسی را به دلگی عادت دادن

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)
خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

خم گرفتن-فنی از کشتی

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

در نتیجه-سرانجام-عاقبت
تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

خطایی-نوعیز آجر

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن
بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

 
عینک ذره بینی بسیار قوی

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

ار زبان کسی-از قول کسی
توی باغ نبودن-کاملن از موضوع پرت و از آن بی خبر بودن

دلپخت-پختن مغر چیزی

چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

 

 

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن

دَم نقد-آماده-حاضر

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)
خانه تکانی-پاکیزه کردن خانه و وسایل خانه به صورنی اساسی در آغاز هر سال

خر بی یال و دم-احمق-نادان

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن
روی چشم-اطاعت می شود !
پس بودن-عقب افتادن از دیگران

از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی
حرف انداختن-در سخن کسی دویدن
بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی
 

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود
چشم زاغ-بی شرم

 

چروک-چین و شکن

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

 

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

 
چُس بی طهارت-آدم حقیری که پایش را از گلیمش بیرون می گذارد
انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

 
پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

آدم ثانی(حضرت نوح)

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

جان به عزراییل ندادن-بسیار بخیل بودن-دیر مردن-سخت جان بودن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

 

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

جامغولک-حقه-حیله

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

راپرت-گزارش-خبر

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن

بخار-توانایی-شایستگی

 

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

چارلا-چهار لا-چهار تو

برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار
خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن
 

دُوال پا-آدم سمج

بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

جاده کوبی-راه صاف کردن

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)

حال کردن-لذت بردن

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن
حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

خرمن-انبوه و پرپشت
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

 

 

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

چرچری کردن-خوردن و عیش کردن

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

 
دلسرد-ناامید-مایوس
از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)
خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

 

 

آبدست-ماهر-استاد

 

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

چرند گو-یاوه گو

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

آفتاب گز کردن(ولگردی کردن)

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

زیر دل زدن-تهوع آوردن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

در دست-آماده-حاضر

تنگ هم-چسبیده به هم
چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه

 

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

زیر دل زدن-تهوع آوردن

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن
اخت شدن با کسی(مانوس شدن با کسی)
ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

بغل گرفتن-در آغوش گرفتن
آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

 

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

 
چارقد-روسری زنانه
پز عالی جیب خالی-کسی که در عین تهیدستی افاده داشته باشد و خودش را بگیرد
این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

خدا نگهدار-خدا حافظ
خاکه زغال-ریزه ی زغال

دردش بودن-درد زاییدن زن گرفتن-هنگام زاییدن زن رسیدن
زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

خارج از محدوده-بیرون از شهر که شامل خدمات شهرداری نمی شود

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

 

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن
خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

خش افتادن-خراش افتادن

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن
جا افتادن-سر جای خود آمدن

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

 

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

پاشنه بخواب-کفش راحتی

 

 

خواستگاری-رفتن به دیدن دختر یا زنی برای برگزیدن و همسری پسر یا مردی

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

اَتَر زدن-فال بد زدن

چغل خور-سخن چین

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

ازخودراضی-متکبر-خود پسند

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب
بِدو بِدو-با شتاب-سریع

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

بغداد آباد-شکم سیر

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

آدم مقوایی-بی‌اراده-کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند

پاره آجر-شکسته ی آجر

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

 

حلال-زن یا شوهر

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن
زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن
جیم الف جا-آدم ریزه میزه

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن
 

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

 

پسله-جای پنهان-در نهان

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

جا افتاده-آدم متین و با تجربه

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده

خنک-بی مزه-بی نمک-نچسب
 

دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

 

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا
حاضر و آماده-آماده

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

حساب کسی با کرام الکاتبین بودن-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات دهد

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا
خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

جمع کردن-گرد آوردن

زاییدن گاو کسی-به دردسر بزرگی گرفتار آمدن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)
حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

 

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

 

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

اله و بله-چنین و چنان

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

 

تمام کردن-مردن

رو کشیدن-به کسی برای نزدیکی کردن تکلیف کردن

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

ابزارفروشی-فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی