مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 175

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

تارتنک-عنکبوت-کارتنک

اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

چرند اندر چرند-پرت و پلا

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

 

پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

خرج تراشی-هزینه درست کردن

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد
حمله کردن-یورش بردن

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

دیر فهم-کند ذهن-کودن

خرجی-پول لازم برای گذران روز
دل را آب کردن-سخت آرزومند کردن-مشتاق کردن

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

ازدست‌رفته-عاشق

خاکروبه ای-سپور-آشغالی

 

آب برداشتن-هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن

 
خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن
اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

درشت-حرف زشت-دشنام

زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو

آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

پا به پا شدن-تردید داشتن

تیپا خوردن-رانده شدن

 

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

 

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

 

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد
آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

چاک پشت-اسبی که در کمر خود فرورفتگی دارد و شانه و کفلش برآمده است

دست بالا-حداکثر

دل قرصی-اطمینان

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن
آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

اسب چوبین-تابوت

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی
خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه
تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)
خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

دوا درمان-مداوا-معالجه

خبر-گزارش رویداد

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

بر و بچه ها-زن و بچه-جماعت دوستان

 

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

دوبل-دو برابر

ترش کردن-عصبانی شدن

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

 

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

 

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است
 

خواربار-ارزاق-خوراک
خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

 

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

برآورد-تخمین

ریش توپی-ریش تپه
خاص و خرجی-ممتاز و معمولی
خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

چَرچَر-اسباب عیش و عشرت
آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)
از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

 

چوچول باز-دغل-بی حیا

چوق-چوب-تومان

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

جِر-اوقات تلخی-لج

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)
 

 

پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن
بر افتادن-از کار بر کنار شدن-بی اعتبار شدن
اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن
امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند
زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن
هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند
پیه سوز- پی سوز

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

دست آموز-تربیت شده-آموخته
آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد
چوچوله باز-زنباره-دوست دار زنان بدکاره

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

دستمالی-دست مالیدن

اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری
دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

خالی خالی-بدون چیز دیگری

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

 

دور افتادن-نزد این و آن رفتن-با هر کسی دیدار کردن

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

 

 
 

خصوصی-مقابل عمومی

چار سر-حرف مفت-متلک

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

 

از جگر گذشتن-نامردی کردن

دوندگی-سعی و کوشش

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

چنته-خورجین چرمی-فکر-سینه
 

خپله-چاق و کوتاه قد

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن

 

پس کشیدن-به عقب کشیدن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

 

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است
 

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

اطفال باغ-گل‌های تازه

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

زیر چاقی-مهارت
انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن
تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

 

آزگار(زمان دراز)

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

تلیت کردن-خیساندن نان در غذاهای آبکی

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد
زمانه بازی کردن-با زبان بازی و چاپلوسی رفتار کردن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

خنگ خدا-نادان و کودن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن
حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

حق گرفتن-نگا. حق بردن

برفک-دانه های سفیدی که در دهان نوزادان پدید می آید-بخار یخ بسته-نقطه های سفید روی تصویر

چشمداشت-توقع-انتظار
رضا شدن-راضی شدن
با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

 

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

بمیرم-قربان بروم

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

حیوون-نگا. حیوان

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

دو لَتی-در دو لنگه ای

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن
 

جاهل پسند-چیزی که جوان

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

زهره کردن-بسیار ترساندن

حلوا خور-مرده خور-کسی که همیشه برای خوردن به مجالس ترحیم می رود

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

 
 

دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن
دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

تخت سینه-وسط سینه

دست و بال-دور و بر-اطراف
انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس
پا سوخت-پا بد-بد شانس

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

حاجی ارزانی-گران فروش
جلف-سبک-کسی که حرکات سبک دارد

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

حاجی فیروز سال نو را مژده می دهد-مردی که در روزهای آخر سال خود را سیاه کرده و با رقص و آواز مردم را به خنده و شادی واداشته و آمدن

دستشویی-توالت-مستراح

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

 
آلاف و الوف-مال و ثروت-جاه و مقام

دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)

برچسب زدن-تهمت زدن

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

خوش گوشت-آن که زخم تن او زود بهبود می یابد-خوش ادا-خوش اخلاق
بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

تپه گذاشتن-بول کردن

حضرت عباسی-راست و درست

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی
پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

دزدیده-دزدکی

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن

 

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

بنا گذاشتن-قرار گذاشتن

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

 

 
از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند
 

بند آوردن-متوقف کردن

انسان بودن(شریف و درست بودن)

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند
 

 
از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت
خرده قرض-بدهی اندک

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

دست کردن-دست فرو بردن

 

تیپا کردن-با اردنگی بیرون کردن

خوش خوراک-نگا. خوش خور

 

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم
پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

دم بازی-چاپلوسی-تملق

زیر لبی-زیر زبانی

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

دیم کاری-کشاورزی دیم

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

خاکی-فروتن و متواضع

 

از هول هلیم توی دیگ افتادن-از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن
آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

عینک ذره بینی بسیار قوی

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن

 

خربان-صاحب خر-خرکچی

خدا داده-دیم کاری
در نتیجه-سرانجام-عاقبت

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

به جوش آوردن خون کسی-کسی را به اوج عصبانیت رساندن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال